Zin of onzin: Antioxidanten

Gezondheid een kwestie van evenwicht!

Mensen worden steeds ouder en je zou verwachten: ook steeds gezonder. Het tegendeel lijkt echter waar te zijn. Het lijkt zelfs wel of meer mensen dan ooit tevoren tobben met hun gezondheid.

Hoe kan dat?

Title: 5 Fruits that keep heat at Bay
Owner: careinfoin

Een beetje geschiedenis

Vroeger was de gemiddelde levensverwachting van de mens een stuk lager dan tegenwoordig. Als een baby de geboorte al overleefde, was er een gerede kans dat het kind bezweek aan een kinderziekte. Vrouwen lieten niet zelden het leven bij de geboorte van een kind. Een groot deel van de bevolking stierf door infecties en/of epidemieën. Door mensen als Louis Pasteur, Robbert Koch en Alexander Flemming, veranderde dit.

Het heden

De mensen worden dan wel ouder, (de gemiddelde levensverwachting is voor 2010 voor de mannen 78,74 jaar en voor de vrouwen 82,55 jaar), maar de gezondheidsklachten beginnen al op veel jongere leeftijd. Ook zijn de doodsoorzaken duidelijk veranderd. Vroeger waren vooral infecties de doodsoorzaak, tegenwoordig zijn het de welvaartsziekten.

Financieel en qua tijd is ons pensioen vaak wel geregeld.

Maar zijn wij nog wel gezond als wij met pensioen kunnen.

Mannen kunnen gemiddeld 13,5 jaar genieten van hun pensioen.

Vrouwen 17,7 jaar.

Mannen hebben gemiddeld echter op hun 65ste al 17 jaar en 3 maanden een chronische ziekte.

Bij vrouwen is dat 23,2 jaar.

Als we kijken naar de belangrijkste doodsoorzaken (in 2009) in Nederland staat kanker op de eerste plaats, gevolgd door hart- en vaatziekten.

Hoe ouder, hoe zieker?

Als iemand langer leeft, is er ook meer kans dat een bepaalde ziekte zich manifesteert. Stel dat iemand aanleg heeft om een ziekte te krijgen die doorgaans pas op oudere leeftijd duidelijk wordt; als iemand jong doodgaat, heeft die persoon die ziekte dus nog niet. Dit is echter geen verklaring waarom zoveel mensen met gezondheidsproblemen kampen. Er moet dus iets anders zijn.

De piramide toont de resterende levensverwachting per leeftijd, op basis van de sterftekansen in 2008. 

Gezondheid uit balans

Om kort te gaan, het evenwicht in onze huidige maatschappij is zoek! Op vele terreinen is de balans naar de verkeerde kant doorgeslagen; op allerlei fronten krijgen mensen met meer ‘uitdagingen’ te maken dan het natuurlijke afweersysteem aankan. Als zo’n situatie lang aanhoudt, ontstaat ziekte.

Duivelse deeltjes: vrije radicalen

Vrije radicalen zijn moleculen met een oneven aantal elektronen. Om weer in evenwicht te komen (een even aantal elektronen) kunnen ze op een meer of minder agressieve wijze de elektron die ze zoeken uit andere moleculen rukken en deze daarmee beschadigen.

Ziek door vrije radicalen

Een aantal ziekten en aandoeningen als een direct resultaat van vrije radicalen-activiteiten zijn:

1. Veroudering
2. Kanker
3. Hart- en vaatziekten
4. Botontkalking
5. Oogziekten
6. Suikerziekte
7. Reumatische aandoeningen/auto-immuunziekten
8. Neurologische verouderingsziekten
9. Systeemziekten: chronische vermoeidheid

en zo kunnen we nog wel even door gaan.

Antioxidanten:Gulle gevers

Voedingsmiddelen die een overschot aan elektronen hebben zijn anti oxidanten. Op talloze voedingsmiddelen wordt de antioxidatieve werking tegen vrije radicalen aangeprezen. Ook basisch water bijvoorbeeld heeft een overschot aan vrije elektronen en kan daardoor vrije radicalen neutraliseren.

De verdediging van het lichaam tegen vrije radicalen is een taak van antioxidanten. Ze ontwapenen vrije radicalen voordat die hun doelweefsel aanvallen. Door het neutraliseren van vrije radicalen, kunnen antioxidanten het verschil zijn tussen leven en dood, alsook invloed hebben op hoe en vooral hoe snel we ouder worden.

Antioxidanten, vroeger was het een moeilijk woord. Tegenwoordig is het een reclameslogan: ‘Bevat natuurlijke antioxidanten’. Maar ze zijn niet altijd en voor iedereen gezond.

Algemeen beeld van uit de media

Antioxidanten zijn goed. Ze maken vrije radicalen onschadelijk, en die zijn gevaarlijk, want daar krijg je kanker van. Dat weet iedereen. Eigenlijk een mooi voorbeeld van succesvolle popularisering van wetenschappelijk onderzoek. Alleen heeft de wetenschap niet stilgestaan.

Fins onderzoek

Uit eerder epidemiologisch onderzoek bleek dat mensen met een hogere concentratie vitamine A in hun bloed minder vaak longkanker hadden. Dat vitamine A, als antioxidant, de kans op longkanker verlaagt was een logische gedachte. In 1994 werd een groot onderzoek gestart onder 29.000 rokende mannen. De Finse rokers kregen acht jaar lang elke dag 20 mg vitamine A, dat is tweemaal de aanbevolen dagelijkse dosis (ADH). De resultaten waren onthutsend. De mannen uit de vitaminegroep kregen significant vaker longkanker dan de mannen uit de controlegroep. Soortgelijk Amerikaans onderzoek had dezelfde uitkomst: 24 procent meer kanker in de vitaminegroep.

Ik weet zeker dat een grote groep rokers nu denkt: Rokers kunnen dus maar beter geen extra vitamine A slikken. 

Onderzoek in Wageningen

Je kunt nu denken, ach, eigen schuld, moeten ze maar niet roken. Maar ook niet-rokers zijn niet altijd beter af met extra antioxidanten. Dat blijkt uit Wagenings onderzoek naar vitamine E. De onderzoekers vroegen zich af of een dagelijkse dosis vitamine E oudere mensen beschermt tegen luchtweginfecties. Zodoende kregen vijftig vrijwilligers – allemaal gezonde, goed doorvoede ouderen – dagelijks 200 mg vitamine E of een placebo. Na ruim een jaar werd de balans opgemaakt. Wat bleek: het aantal luchtweginfecties was in beide groepen gelijk. Vitamine E bood dus geen enkele bescherming tegen de kans op infectie. Dat betekende echter niet dat er helemaal geen verschil was. De mensen die extra vitamine E hadden geslikt, waren gemiddeld een paar dagen langer ziek en hadden ook meer koorts.

Mogelijke oorzaak

Een mogelijke oorzaak waarom antioxidanten schadelijk kunnen zijn, is het gegeven dat ze onder bepaalde omstandigheden juist als pro-oxidant kunnen werken. In een overzichtsartikel uit 2002 zijn een aantal van deze bevindingen op een rij gezet. De auteurs beschrijven onder meer een studie waarbij dertig vrijwilligers dagelijks zes weken lang 500 mg vitamine C kregen. Bij een analyse van het bloed werd gekeken naar veranderingen in de nucleotiden van het DNA van witte bloedcellen. Guanine* bleek minder vaak geoxideerd te zijn, terwijl dat bij adenine juist vaker was gebeurd. De oorzaak voor deze tegengestelde effecten op DNA-niveau zijn onbekend. Wat het betekent voor de gezondheid is ook niet onduidelijk. Het laat alleen zien dat vitamine C een complexe, nog slecht begrepen rol speelt in de cel.

Ook vitamine E kan zich gedragen als antioxidant of pro-oxidant, dat lijkt af te hangen van andere antioxidanten in de cel. Muizen die extra vitamine E kregen, hadden een grotere kans op leverkanker. Ook onderhuidse injecties met vitamine E veroorzaakten bij muizen tumoren. En dagelijkse langdurige toediening van vitamine E op een stukje muizenhuid leidde tot huidkanker. In hoeverre muizen en mensen dezelfde huidproblemen krijgen door dit soort stoffen hebben ze trouwens niet onderzocht. Maar de bevinding was reden om op te merken dat mensen misschien moeten uitkijken welk type zonnecrème ze gebruiken. Aan die crèmes wordt namelijk vaak vitamine E toegevoegd om veroudering van de huid tegen te gaan. En ze worden door veel mensen regelmatig en langdurig gebruikt.

Tot zover gaan we vandaag. In deel 2 van dit verhaal gaan we het meer hebben over “de zin van antioxidanten” en waar halen we de juiste antioxidanten vandaan.

Tot de volgende keer.